Zdarza się, że spory między wspólnikami prowadzą do nieustannych nieporozumień i konfliktów, które utrudniają prowadzenie działalności gospodarczej. Jak poradzić sobie w takiej sytuacji? Odpowiedzi znajdziemy w Kodeksie spółek handlowych (KSH), który reguluje umorzenie udziału w spółce z o.o. (art. 199) oraz wyłączenie wspólnika ze spółki z o.o. (art. 266). W jaki sposób wykorzystać przepisy prawa, by pozbyć się niechcianego wspólnika ze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i zakończyć związane z tym spory gospodarcze?

Umorzenie udziału wspólnika w spółce z o.o.

Art. 199 Kodeksu spółek handlowych reguluje możliwość umorzenia udziału wspólnika w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Umorzenie to instytucja prowadząca do unicestwienia udziału w znaczeniu prawnym – w efekcie umorzenia udział wspólnika w spółce z o.o. przestaje istnieć, a prawa korporacyjne związane z jego udziałem wygasają.
Jakie zasady umorzenia udziału wspólnika w spółce z o.o. przewiduje ustawa?

Udział wspólnika można umorzyć wyłącznie po wpisie spółki z o.o. do rejestru i tylko wtedy, gdy stanowi tak umowa spółki.
Wyróżniamy umorzenie dobrowolne (udział umorzony za zgodą wspólnika w drodze nabycia udziału przez spółkę) oraz przymusowe (bez zgody wspólnika). Przesłanki i tryb umorzenia przymusowego określa umowa spółki.
Umorzenie udziału wspólnika wymaga uchwały zgromadzenia wspólników, która powinna określać podstawę prawną oraz wysokość wynagrodzenia przysługującego wspólnikowi za umorzony udział. W przypadku umorzenia przymusowego wynagrodzenie to nie może być niższe od wartości przypadających na udział aktywów netto, wykazanych w sprawozdaniu finansowym za ostatni rok obrotowy, pomniejszonych o kwotę przeznaczoną do podziału między wspólników. Uchwała powinna zawierać uzasadnienie umorzenia przymusowego.
Umorzenie może nastąpić bez wynagrodzenia za zgodą wspólnika.
Umowa spółki może stanowić, że udział wspólnika ulega umorzeniu w przypadku ziszczenia się określonego zdarzenia bez powzięcia uchwały zgromadzenia wspólników – w takiej sytuacji stosuje się umorzenie przymusowe. Jeśli określone zdarzenie się ziści, należy niezwłocznie powziąć uchwałę o obniżeniu kapitału zakładowego, chyba że umorzenie udziału wspólnika następuje z czystego zysku (takie umorzenie nie wymaga bowiem obniżenia kapitału zakładowego). W przypadku umorzenia wymagającego obniżenia kapitału zakładowego umorzenie następuje z chwilą jego obniżenia.

Przymusowe umorzenie udziału wspólnika

Spory między wspólnikami generuje przede wszystkim umorzenie przymusowe, do którego zgoda wspólnika nie jest wymagana. Aby ten rodzaj umorzenia był możliwy, w treści umowy spółki należy określić przesłanki i tryb umorzenia przymusowego.

W umowie powinno się więc znaleźć ogólne postanowienie zakładające możliwość umarzania udziałów wraz z opisem przesłanek, których spełnienie zakłada wszczęcie procedury. Mogą to być na przykład: prowadzenie działalności konkurencyjnej czy wyrządzenie szkody spółce wskutek ujawnienia wrażliwych informacji. Charakter przesłanek powinien być określony precyzyjnie i wskazywać na konkretne okoliczności, których efektem może być pozbycie się wspólnika. O przymusowym umorzeniu decydują wspólnicy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, którzy na mocy umowy spółki stwierdzają, czy określone przesłanki zostały spełnione.

Jeśli chodzi o tryb umorzenia, może on na przykład polegać na podjęciu uchwały przez zgromadzenie wspólników, w której znajdzie się określenie podstawy prawnej umorzenia wraz z wysokością wynagrodzenia przysługującego wspólnikowi za udziały.

Wyłączenie wspólnika ze spółki z o.o.

Drugą możliwością na rozwiązanie sporu między przedsiębiorcami jest wyłączenie wspólnika ze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na mocy art. 266 Kodeksu spółek handlowych. W procesie wyłączenia wspólnika uczestniczy sąd, który prowadzi sprawę na wniosek wszystkich pozostałych wspólników. Jest to możliwe wyłącznie z ważnych przyczyn dotyczących wspólnika i tylko wtedy, gdy udziały wspólników żądających wyłączenia stanowią więcej niż połowę kapitału zakładowego.

Jak rozumieć wymienioną w ustawie „ważną przyczynę” wyłączenia wspólnika? Ustawa nie podaje przykładów, dlatego należy przyjąć, że owa ważna przyczyna zachodzi na przykład wtedy, gdy:

ze względu na zachowanie wspólnika osiągnięcie celów spółki i realizowanie jej polityki jest niemożliwe lub znacznie ograniczone,
wspólnik prowadzi działalność konkurencyjną wobec spółki, wykorzystując kontakty i informacje handlowe, na których bazuje spółka,
wspólnik nagminnie nie stawia się na zgromadzeniach wspólników w celu blokowania uchwał,
występują nieustanne spory między wspólnikami, które uniemożliwiają prowadzenie spółki.

Ustawa przewiduje również możliwość wystąpienia z powództwem mniejszej liczbie wspólników, pod warunkiem że ich udziały stanowią więcej niż połowę zakładu kapitałowego. W takiej sytuacji pozywani są wszyscy pozostali wspólnicy.

Co w przypadku wyłączenia wspólnika ze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością dzieje się z jego udziałami? Muszą zostać one przejęte przez wspólników lub osoby trzecie, a cenę przejęcia ustala sąd na podstawie rzeczywistej wartości w dniu doręczenia pozwu. W orzeczeniu wyłączającym wspólnika sąd określa termin zapłaty ceny przejęcia wraz z odsetkami. Jeśli kwota ta nie zostanie uiszczona w terminie, orzeczenie o wyłączeniu jest bezskuteczne.

Umorzenie czy wyłączenie wspólnika – co wybrać?

Wybór sposobu postępowania prowadzącego do pozbycia się wspólnika ze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością każdorazowo zależy od okoliczności konkretnego przypadku, dlatego przed podjęciem decyzji zalecamy skontaktowanie się z prawnikiem.

Umorzenie udziału wspólnika to szybsza i tańsza metoda, lecz możliwa wyłącznie wtedy, gdy zawarliśmy odpowiednie zapisy w umowie spółki. Warto więc już na samym początku zakładania spółki z o.o. wziąć pod uwagę taką sytuację i przygotować umowę gospodarczą, która w razie ewentualnych sporów między wspólnikami otworzy drogę do umorzenia udziału wspólnika. Istnieje oczywiście możliwość zmiany treści umowy poprzez implementację dodatkowych regulacji, lecz może to niestety skutkować powództwem wspólnika o uchylenie uchwały zmieniającej dotychczasowe postanowienia umowy. W takiej sytuacji jedyną dostępną możliwością będzie sądowe wyłączenie wspólnika ze spółki z o.o.

Wyłączenie wspólnika ze spółki to skuteczniejsze rozwiązanie, które nie wymaga zmiany umowy spółki, gdy nie przewiduje ona okoliczności pozwalających na umorzenie udziału wspólnika. W tym przypadku musimy pamiętać o ustawowej „ważnej przyczynie”, która będzie dla sądu podstawą do wydania orzeczenia o wyłączeniu wspólnika. Przesłankę tę można przy tym dość szeroko interpretować w zależności od charakteru stosunków między wspólnikami, gdyż KSH nie precyzuje w tym zakresie konkretnych okoliczności. Pewną wadą tej metody pozostaje konieczność uiszczenia na rzecz wspólnika sumy pieniężnej odpowiadającej wartości majątkowej jego udziałów.

Spory między wspólnikami spółki z o.o. – gdzie szukać wsparcia?

Chcesz się pozbyć niechcianego wspólnika ze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością? Kancelaria Radców Prawnych Mitek, Dachowski specjalizuje się w prowadzeniu spraw gospodarczych i rozwiązywaniu sporów między wspólnikami. Przeanalizujemy Twoją sprawę i zaproponujemy najlepsze, adekwatne do jej okoliczności kroki prawne.
Kodeks spółek handlowych przewiduje dwie możliwości pozbycia się wspólnika: przez umorzenie udziału wspólnika lub wyłączenie wspólnika ze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Podstawowym celem obu tych sposobów jest zakończenie sporu między wspólnikami. Taki jest również główny cel naszej Kancelarii z Warszawy, która wytłumaczy, na czym dokładnie polegają obie metody i która z nich najlepiej sprawdzi się w danej sytuacji. Do każdej sprawy gospodarczej podchodzimy indywidualnie, mając na celu dobro spółki i jej wspólników. Zachęcamy również do konsultacji z prawnikiem na etapie konstruowania umowy spółki z o.o. – włączając do niej zapis przewidujące umorzenie udziału wspólnika, można w przyszłości uniknąć wielu sporów między wspólnikami i przyspieszyć proces pozbywania się niechcianego wspólnika ze spółki.