Kiedy należy się zwrot zadatku? 3 sytuacje, w których odzyskasz środki

Instytucja zadatku jest często wykorzystywana w praktyce zawierania umów życia codziennego, jak i umów w obrocie gospodarczym. Zadatek często mylnie kojarzony jest z opłatą, która zasadniczo nie podlega zwrotowi – stanowi swego rodzaju przeciwieństwo zaliczki. W polskim systemie prawnym wyróżnia się jednak sytuacje, w których możliwe jest odzyskanie nie tylko równowartości zadatkowanych środków, ale nawet ich podwojonej sumy.

Kiedy należy się zwrot zadatku?

Kiedy należy się zwrot zadatku? Można w tym zakresie wyodrębnić trzy zasadnicze sytuacje: gdy strony zgodnie rozwiązują umowę, kiedy obie strony ponoszą odpowiedzialność za niewykonanie umowy oraz gdy żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności za niewykonanie umowy.

1. Zwrot zadatku a rozwiązanie umowy przez strony

Z art. 394 Kodeksu cywilnego wynika, że w razie rozwiązania umowy zadatek powinien zostać zwrócony. Najczęściej następuje to w wyniku zgodnej decyzji obu stron lub na skutek wydania orzeczenia sądowego. W efekcie uzgodnień pomiędzy kontrahentami dochodzi do zwrotu zadatku. Jeśli część przedmiotu umowy została już zrealizowana, odpowiednią kwotę należy zaliczyć na poczet wynagrodzenia za wykonany zakres zobowiązania.

Przykład: Anna i Kamil planowali zorganizowanie wesela w restauracji. Zawierając umowę z właścicielem lokalu, wpłacili zadatek w wysokości 2 500 zł. 3 miesiące przed weselem postanowili się rozstać. Jednocześnie okazało się, że właściciel lokalu wolałby w tym czasie przeprowadzić inwentaryzację zamiast zorganizowania imprezy. Jako że odwołanie uroczystości odpowiadało każdej ze stron, zawarły one porozumienie, w wyniku którego rozwiązały umowę, a niedoszli małżonkowie otrzymali zwrot zadatku.

2. Zwrot zadatku a współodpowiedzialność stron za niewykonanie umowy

Zwrot zadatku następuje również w sytuacji, gdy strony są współodpowiedzialne za niewykonanie umowy gospodarczej. Nie ma w tym wypadku znaczenia to, w jakim stopniu każda z nich przyczyniła się do całej sytuacji. Nieważna jest też przyczyna takiego stanu rzeczy czy kolejność, w której wystąpiły czynniki utrudniające realizację umowy.

Przykład: Katarzyna zamówiła u Tomasza 300 kompletów ubrań dziecięcych dla członków jej klubu sportowego i wpłaciła na rzecz wykonawcy zamówienia zadatek w wysokości 5000 złotych. Tydzień przed odbiorem ubrań okazało się, że przez problemy finansowe nie może sfinalizować zamówienia. Kiedy skontaktowała się z Tomaszem, z rozmowy wynikało, że ten przeoczył zamówienie materiału na ubrania i nie zlecił ich szycia. W tym wypadku Katarzynie przysługuje zwrot wpłaconej kwoty.

3. Zwrot zadatku a niewykonanie umowy niezawinione przez strony

Zwrot zadatku należy zrealizować również w sytuacji, gdy nie można spełnić zobowiązania umownego z przyczyn niezależnych od żadnej ze stron. Na taki stan rzeczy mogą mieć wpływ np.:

• działania osób trzecich;
• decyzje organów administracji lub orzeczenia sądowe wpływające na możliwość wykonania zobowiązania;
• zmiany prawne;
• działanie siły wyższej.

W tym wypadku również konieczny będzie zwrotu wpłaconego zadatku.
Przykład: Piotr prowadzi firmę, która oferuje animacje dla dzieci na świeżym powietrzu. Adam i Aleksandra, wynajęli go, by uatrakcyjnić przyjęcie dla najmłodszych. Na rzecz usługi wpłacili zadatek w kwocie 500 zł. W dniu ślubu panowała jednak niska temperatura, a także intensywne opady gradu i deszczu, które uniemożliwiły animacje. Piotr zwrócił zadatek i nie poprowadził zabaw, ponieważ było to spowodowane czynnikami, na które nie miał wpływu.

Podwójny zwrot zadatku – kiedy się należy?

Kiedy należy się zwrot zadatku w podwójnej wysokości? Z art. 394 § 1 Kodeksu cywilnego wynika, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może odstąpić od umowy i zachować otrzymany zadatek. Jeśli strona odstępująca od umowy sama wpłaciła zadatek, może żądać zwrotu jego dwukrotności.

Przykład: Alicja i Andrzej są małżeństwem, które prowadzi firmę budowlaną. W związku z czym często zawierają umowy o roboty budowlane oraz inne umowy niezbędne dla ich wykonywania. W dniu 4 maja zamówili w składzie budowlanym kilkadziesiąt palet pustaków, za które zapłacili zadatek w wysokości 8 000 zł. Termin dostawy materiałów został wyznaczony na 10 czerwca. Tego dnia okazało się jednak, że dostawca nie dysponował wystarczającą liczbą pustaków. Zaproponował ich dostawę w innym terminie. Alicja i Andrzej zrezygnowali z zamówienia i zażądali wypłaty 16 tysięcy złotych, którą właściciel składu musiał im przekazać.

Kiedy zatem należy się zwrot zadatku? Jak obrazują przytoczone przykłady, istnieje całkiem liczna grupa przypadków, w których z powodzeniem można go odzyskać. W niektórych sytuacjach ustawodawca przewidział nawet możliwość odebrania dwukrotności wpłaconej sumy. Warto zatem skonsultować się z radcą prawnym specjalizującym się w umowach gospodarczych, który pomoże ocenić okoliczności sprawy i zaproponuje najkorzystniejsze środki prawne.