Czym jest przewlekłość postępowania? Dochodzi do niej, gdy postępowanie trwa dłużej, niż jest to konieczne dla wyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych i prawnych oraz rozstrzygnięcia rozpoznawanej sprawy. Przewlekłość może wystąpić w postępowaniu każdego rodzaju: cywilnym, administracyjnym, sądowo-administracyjnym, karnym lub egzekucyjnym. Ocenia się ją przede wszystkim przez pryzmat terminowości, szybkości i sprawności działania sądu lub innego organu prowadzącego dane postępowanie.

Przewlekłość postępowania – kiedy można o niej mówić?

Z przewlekłością postępowania mamy do czynienia, gdy trwa ono dłużej, niż jest to niezbędne do wyjaśnienia okoliczności faktycznych i prawnych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Terminy zakreślające ogólne ramy czasowe, w jakich powinno zostać przeprowadzone określone postępowanie lub dokonane poszczególne czynności procesowe zwykle są określone w ustawach.

W procedurze administracyjnej załatwienie sprawy wymagającej przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić bez zbędnej zwłoki i co do zasady trwać nie dłużej niż miesiąc.
W sprawach szczególnie skomplikowanych organ może przedłużyć czas rozstrzygnięcia do dwóch miesięcy.
O każdym przypadku niezałatwienia sprawy w terminie organ administracji publicznej jest obowiązany zawiadomić strony, podając przyczyny zwłoki, wskazując nowy termin załatwienia sprawy oraz pouczając o prawie do wniesienia ponaglenia.

Nieuzasadnione przedłużanie toku postępowania przez organ skutkuje utrwaleniem stanu niepewności sytuacji prawnej jego stron. Do czasu wydania decyzji, od której uzależnione jest powstanie uprawnienia do wykonania określonych czynności, strona nie może podjąć się planowanego przedsięwzięcia – na przykład rozpocząć realizacji inwestycji budowlanej przed wydaniem pozwolenia na budowę.

Art. 37 § 1 pkt 1 i pkt 2 Kodeksu postępowania administracyjnego [KPA] definiuje pojęcia bezczynności i przewlekłości. Przywołany przepis dotyczy przysługującego stronie prawa ponaglenia na niezałatwienie sprawy administracyjnej w terminie. Zgodnie z jego treścią:

Stronie służy prawo do wniesienia ponaglenia, jeżeli:
1) nie załatwiono sprawy w terminie określonym w art. 35 lub przepisach szczególnych ani w terminie wskazanym zgodnie z art. 36 § 1 (bezczynność);
2) postępowanie jest prowadzone dłużej, niż jest to niezbędne do załatwienia sprawy (przewlekłość).

Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale z 22.06.2020 r. w sprawie o sygnaturze II OPS 5/19 zdefiniował bezczynność jako niezałatwienie sprawy w terminie określonym w KPA lub przepisach szczególnych ani w terminie wskazanym zgodnie z art. 36 § 1 tej ustawy. Przewlekłość określił z kolei jako prowadzenie postępowania dłużej, niż jest to niezbędne do załatwienia sprawy.
Organ jest bezczynny, jeśli nie zakończy postępowania w przewidziany prawem sposób w terminie wynikającym z ustawy lub ustalonym w oparciu o art. 36 § 1 KPA. Jeśli w granicach czasowych wyznaczonych do rozstrzygnięcia sprawy organ działa opieszale, nieefektywnie i nie rozstrzyga sprawy, mimo że nie ma ku temu przeszkód, wówczas postępowanie jest uznawane za prowadzone przewlekle.

Odszkodowanie za przewlekłość postępowania – najważniejsze zasady

W pierwszej kolejności strona w toku prowadzonego postępowania administracyjnego powinna złożyć ponaglenie związane z opieszałym działaniem organu, który w sposób przewlekły prowadzi postępowanie. Dopiero jeśli nie przyniesie to rezultatu, można wnieść skargę na przewlekłość lub bezczynność organu.

Skargę na przewlekłe prowadzenie postępowania wnosi się do właściwego wojewódzkiego sądu administracyjnego za pośrednictwem organu, którego przewlekłe prowadzenie postępowania zostaje skarżone, po uprzednim wniesieniu ww. ponaglenia.

Jeżeli sąd uwzględniając skargę dojdzie do wniosku, że bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania nastąpiło z rażącym naruszeniem prawa, może orzec z urzędu albo na wniosek strony o wymierzeniu organowi grzywny. Jednocześnie sąd może orzec o przyznaniu skarżącemu odpowiedniej sumy pieniężnej, która ma mu zrekompensować negatywne skutki powstałej przewlekłości. Przyznanie omawianej sumy pieniężnej nie wyklucza możliwości ubiegania się o wyższe odszkodowanie.

Uwzględnienie przez sąd skargi na przewlekłość lub bezczynność organu stanowi prejudykat, który umożliwia wystąpienie z roszczeniem o odszkodowanie od Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego.

Odszkodowanie za przewlekłość postępowania sądowego

Wszyscy liczymy się z tym, że sąd nie jest w stanie wydać orzeczenia kończącego sprawę miesiąc po złożeniu pozwu, ale oczekiwanie na rozstrzygnięcie nie powinno też trwać latami. Nadmiernie długie rozpoznawanie sprawy sądowej daje stronie prawo do ubiegania się o odszkodowanie od Skarbu Państwa za przewlekłość postępowania.

Najważniejsze zasady dotyczące odszkodowania za przewlekłość postępowania sądowego reguluje ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki.

Strona może wnieść skargę o stwierdzenie, że nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli postępowanie zmierzające do wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie trwa dłużej, niż jest to konieczne i uzasadnione.
Ubieganie się o odszkodowanie jest możliwe tylko pod warunkiem, że wydłużony czas postępowania wynika z zaniechań sądu, a nie uczestników sporu.

Przepisy nie określają, jak długa opieszałość sądu uprawnia stronę do wystąpienia z pozwem o odszkodowanie za przewlekłość postępowania. Zazwyczaj przyjmuje się, że jeżeli po upływie 6 miesięcy od złożenia pozwu sąd nie podjął żadnych działań, a w szczególności nie wyznaczył daty pierwszej rozprawy, strona może złożyć wzmiankowaną skargę na przewlekłość.

Właściwy do rozpoznania skargi jest sąd przełożony nad sądem, przed którym toczy się postępowanie.

Jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania przed sądem rejonowym, składa się ją do sądu okręgowego.
Jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania przed sądem okręgowym i sądem apelacyjnym, właściwy do jej rozpoznania w całości jest sąd apelacyjny.
Jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania przed sądem apelacyjnym lub Sądem Najwyższym, właściwy do jej rozpoznania jest Sąd Najwyższy.
Jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym lub Naczelnym Sądem Administracyjnym, właściwy do jej rozpoznania jest Naczelny Sąd Administracyjny.

Skarga powinna czynić zadość ogólnym wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego. W treści skargi wnioskodawca powinien:

zażądać stwierdzenia przewlekłości postępowania w sprawie, której skarga dotyczy,
przytoczyć okoliczności uzasadniające żądanie.

Podobnie jak w przypadku skargi na przewlekłość lub bezczynność organu administracji, uwzględnienie skargi na przewlekłość postępowania sądowego stanowi prejudykat, który umożliwia wystąpienie z roszczeniem o odszkodowanie od Skarbu Państwa.

Co zarazem szczególnie istotne, strona, która nie wniosła skargi na przewlekłość postępowania w trybie omawianej ustawy, może dochodzić naprawienia szkody wynikłej z przewlekłości, po prawomocnym zakończeniu postępowania dotkniętego przewlekłością.

Odszkodowanie za opieszałość sądu – oferta

Dobrze przygotowana skarga na przewlekłość postępowania administracyjnego lub sądowego jest skutecznym narzędziem mobilizującym organ administracyjny oraz sąd do podjęcia wymaganego działania. Odpowiednia argumentacja, właściwe wskazanie uchybień oraz umiejętne poprowadzenie sprawy zwiększają szansę na pozytywne rozpatrzenie skargi, a w rezultacie także przyznanie skarżącemu rekompensaty za nadmiernie długi i nieuzasadniony czas rozpatrywania sprawy. Osoby, które doświadczają przewlekłości ze strony organu lub sądu zachęcamy do kontaktu z naszą Kancelarią Radców Prawnych.