Osoba, której dobra osobiste zostały naruszone, ma prawo żądać od sprawcy naruszenia zaniechania szkodzących działań. Kancelaria radców prawnych Mitek Dachowski chroni dobra osobiste osób prawnych i fizycznych. Podejmujemy się prowadzenia sporów o ochronę naruszonych dóbr osobistych osób fizycznych i prawnych oraz zapewniamy wsparcie prawne na każdym etapie postępowania sądowego.

Ochrona dóbr osobistych

Zacznijmy od wyjaśnienia czym są dobra osobiste. Może to nastręczać pewnych trudności, bo choć w pojęcie to często pojawia się w literaturze prawniczej, to żadna ustawa nie zawiera wyczerpującego wyliczenia chronionych dóbr. Art. 23 Kodeksu cywilnego określa, że dobrami osobistymi człowieka są w szczególności:

zdrowie,
wolność,
cześć,
swoboda sumienia,
nazwisko lub pseudonim,
tajemnica korespondencji,
nietykalność mieszkania,
twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska.

Pojawiające się w omówionym przepisie słowo „w szczególności” wskazuje na to, że powyższe wyliczenie ma charakter przykładowy, a więc również niewymienione w nim dobra mogą korzystać ze szczególnej ochrony.

Literatura i orzecznictwo rozwinęły tę listę i za chronione dobra uważa się także m.in.: życie, nietykalność cielesną, integralność seksualną, prywatność, czy kult pamięci o osobie zmarłej.

„W judykaturze i piśmiennictwie przyjmuje się powszechnie, że dobra osobiste wynikają z tych wartości niemajątkowych, które są ściśle związane z człowiekiem, obejmując jego fizyczną i psychiczną integralność albo będąc przejawem jego twórczej działalności; skupiają niepowtarzalną, pozwalającą na samorealizację indywidualność człowieka, jego godność oraz pozycję wśród innych ludzi. Dobrem osobistym jest wartość immanentnie złączona z istotą człowieczeństwa oraz naturą człowieka, niezależna od jego woli, stała, dająca się skonkretyzować i obiektywizować” – uznał Sąd Najwyższy w uchwale z 19 listopada 2010 roku (III CZP 79/10).

Przywołany katalog dóbr osobistych prawdopodobnie nigdy nie zostanie zamknięty. Przyznał to Sąd Najwyższy, który w postanowieniu z dnia 15 września 2020 r., sygn. akt V CSK 71/20 wyjaśnił, że „w miarę rozwoju stosunków społecznych i gospodarczych pewne dobra osobiste mogą się w nim pojawiać jako nowe, a pewne mogą zostać wyeliminowane”.

Na przykład w wyroku z 7 grudnia 2011 roku (II CSK 160/11) Sąd Najwyższy podniósł, że prawo do niezakłóconego korzystania z energii elektrycznej nie jest dobrem osobistym. Być może jednak rozwój technologiczny i zmieniające się oczekiwania konsumentów spowodują, że w przyszłości będzie to dobro szczególnie chronione.

Naruszenie dóbr osobistych

Naruszenie dóbr osobistych to uderzenie w szczególnie chronione prawnie dobra – zarówno wymienione we wspomnianym art. 23 Kodeksu cywilnego, jak i inne dobra osobiste.

Lista możliwych sposobów naruszenia dóbr osobistych jest właściwie nieskończona. Naruszeniem może być np. niewpuszczenie klienta do lokalu usługowego z powodu jego koloru skóry czy niepełnosprawności, znieważanie, rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji, publikowanie wizerunku bez zgody, itd. Naruszycielem może być dostawca usług, np. hostingu, pracodawca. Ochronie podlegają nie tylko dobra osobiste osób fizycznych, ale i prawnych (np. firm). Stanowi o tym art. 43 Kodeksu cywilnego.

Naruszenie dóbr osobistych — przykłady

Pracodawca odwołał pracownika z wysokiego stanowiska. Nie mając przesłanek do zwolnienia go, przeniósł na dużo niższą pozycję. Dodatkowo nakazał menedżerom głośne dyskredytowanie działań zdegradowanego pracownika w obecności innych zatrudnionych. Oprócz naruszenia praw pracowniczych, takie zachowanie stanowi naruszenie godności.
Wynajmujący mieszkanie bez zgody najemców wchodził pod ich nieobecność do mieszkania. Tłumaczył, że chciał sprawdzić, czy lokal nie został zdewastowany, a w razie potrzeby dokonać drobnych napraw. W ten sposób naruszył prywatność swoich najemców.
Klientka restauracji zwróciła kelnerowi uwagę na niewłaściwie przygotowane danie i poprosiła o wydanie odpowiednio przygotowanego posiłku. Właściciel restauracji zrelacjonował to zdarzenie w mediach społecznościowych, napisał o „roszczeniowych klientach”, a wpis opatrzył zdjęciem klientki z monitoringu zainstalowanego na sali. W ten sposób naruszył jej wizerunek.
Przed wyborami do zarządu stowarzyszenia jeden z kandydatów rozpowszechniał nieprawdziwe informacje o konkurentach. Robił to w rozmowach z członkami stowarzyszenia oraz przy wykorzystaniu mediów społecznościowych. Naruszył tym samym dobre imię pomówionych osób.

Przesłanki naruszenia dóbr osobistych

Aby można było mówić o naruszeniu dóbr osobistych, musi zostać spełnionych łącznie kilka warunków. Należą do nich:

istnienie dobra osobistego,
zagrożenie lub naruszenie dobra osobistego,
bezprawność zagrożenia lub naruszenia.

Ciężar udowodnienia dwóch pierwszych okoliczności spoczywa na poszkodowanym.

Po stronie sądu leży ocena, czy kwestionowane zachowanie stanowi naruszenie dobra osobistego. Istnieją dwie koncepcje: subiektywna zakłada, że jeśli osoba podnosząca zarzut uznaje, że jej dobra zostały naruszone, to trzeba uszanować jej uczucia. Koncepcja obiektywna każe wziąć pod uwagę ogólnie przyjęte w społeczeństwie normy i ocenia, jak w danej sytuacji mógł poczuć się „rozsądny i uczciwie myślący obywatel”. Sądy orzekają niezawiśle i biorą pod uwagę całokształt okoliczności konkretnej sprawy, jednak w praktyce orzeczniczej zdecydowanie zwycięża podejście obiektywne.

Ochrony dóbr osobistych można się domagać, jeśli zostały one naruszone w sposób bezprawny. Art. 24 Kodeksu cywilnego wprowadza domniemanie bezprawności naruszenia dóbr osobistych, co oznacza, że to na ich naruszycielu spoczywa obowiązek wykazania okoliczności usprawiedliwiających swojego działania, wśród których wymienia się: działanie dozwolone przez przepisy prawa, wykonywanie własnego uprawnienia, zgodę samego pokrzywdzonego, czy działanie w interesie uzasadnionego interesu.

Naruszenie dóbr osobistych – możliwe środki działania

Art. 24 Kodeksu cywilnego przewiduje, że osoba, której dobra osobiste zostało naruszone lub istniało zagrożenie naruszenia, może żądać:

zaniechania tego działania,
usunięcia skutków naruszenia, w szczególności złożenia oświadczenia odpowiedniej treści przez osobę, która naruszyła dobro chronione,
zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych lub zapłaty odpowiedniej sumy na wskazany cel społeczny.

Pozew o ochronę dóbr osobistych

Osoba, której dobro osobiste zostało naruszone lub istnieje niebezpieczeństwo naruszenia, powinna w pierwszej kolejności skierować do naruszyciela wezwanie do zaprzestania naruszeń dóbr osobistych. Jeśli przedsądowe wezwanie nie przyniesie efektu, może złożyć pozew o ochronę dóbr osobistych.

Pozew musi odpowiadać wymogom pisma procesowego, a więc zawierać:

oznaczenie sądu, do którego jest kierowany,
oznaczenie stron oraz ich miejsce zamieszkania/siedzibę,
podpis strony,
wyliczenie wszystkich załączników.

Ponadto pozew o ochronę dóbr osobistych powinien zawierać:

dokładne określenie żądania, a więc wskazanie, jakiego działania powód oczekuje od pozwanego,
jeśli powód domaga się roszczenia majątkowego, musi określić wartość przedmiotu sporu,
opis faktów, na podstawie których powód opiera swoje żądanie.

Pozew o ochronę dóbr osobistych podlega opłacie stałej w wysokości 600 zł oraz, w przypadku żądania zasądzenia sumy pieniężnej tytułem zadośćuczynienia, opłacie stosunkowej, której wysokość jest uzależniona od wartości przedmiotu sporu.

Ochrona dóbr osobistych – oferta Kancelarii

Aby mieć pewność, że pozew odpowiada wymogom pozwu, a opisane okoliczności są przekonujące i odpowiednio udokumentowane, warto zdać się na fachową wiedzę i doświadczenie prawników. Kancelaria radców prawnych w Warszawie specjalizuje się w działaniach dotyczących dóbr osobistych i jest w stanie zagwarantować najwyższą jakość usług.